XIII Międzynarodowy Dzień Pamięci o Ofiarach Holokaustu

  • data:
  • kurator:
  • inne:
  • nieco dłuższy tekst:
  • Drukuj
  • E-mail

Zagłada rozwadowskich Żydów

Przedwojenny Rozwadów był w większości zamieszkany przez Żydów. Po wybuchu wojny większość żydowskiej inteligencji uciekła stąd na wschód. We wrześniu 1939 r. pojawił się nakaz, aby wszyscy Żydzi opuścili miasto i udali się do sowieckiej strefy okupacyjnej. Z dwóch tysięcy żydowskich obywateli miasta pozostało ok. 200-400 osób (to liczba szacunkowa, dokładna nie jest znana). Ci, którzy pozostali, to najczęściej osoby chore, dzieci, starcy i biedota. Pozbawieni przez Niemców majątku, możliwości zarobkowania i naznaczeni opaską mogli liczyć tylko na pomoc sąsiadów-katolików oraz miejscowych organizacji charytatywnych. Wycieńczonych głodem Żydów dożywiała potajemnie kuchnia dla ubogich, zorganizowana w Rozwadowie staraniem księżnej Anny Lubomirskiej i księdza Michała Potaczały, którzy świadomie i z narażeniem własnego życia łamali surowe niemieckie zakazy.

Zarówno w Stalowej Woli, jak i w Rozwadowie w czasie okupacji ordynowali wyjątkowi lekarze. Doktor Eugeniusz Łazowski otoczył Żydów opieką medyczną, współczuł im i nie wahał się im pomagać. Dr Hieronim Krasoń, również ich leczył, a nawet pomagał zdobywać fałszywe dokumenty. Antoni Górecki, lekarz w ambulatorium Zakładów Południowych, wraz z dwiema pielęgniarkami leczył Żydów zobozowanych na trenie huty.

Za taką pomoc, wśród krajów okupowanych przez Niemców, tylko w Polsce groziła kara śmierci!

Systematyczna eksterminacja społeczności żydowskiej w Rozwadowie swój szczytowy moment osiągnęła w 1942 roku. 20 lipca niemiecka żandarmeria w Rozwadowie przystąpiła do ostatecznej likwidacji Żydów. Wszystkich, którzy jeszcze zostali w mieście, wezwano do stawienia się na rynku. Jeżeli ktoś próbował się ukryć, był rozstrzeliwany na miejscu. Niemcy dokonali selekcji zebranych. 32 osoby, głównie starsze i chore, zostały zamordowane. Podstawionymi furmankami ciała wywieziono na pobliski kirkut (żydowski cmentarz). Ocaleli trafili do obozów zagłady.

 

Obóz w Rozwadowie na Młodyniu „Lager Prinz Eugen”

Rozwadów i Stalowa Wola były miejscem kaźni dla Żydów również z innych rejonów Polski. Obóz utworzony dla nich na zalesionym pagórku, tzw. Młodyniu, istniał od września do listopada 1942 roku. Wcześniej znajdowały się tu koszary dla Służby Pracy Rzeszy (Reichsarbeitsdienst), organizacji, w której służyli młodzi Niemcy. W czasie wojny wykonywali oni prace pomocnicze dla Wehrmachtu, tj. budowy umocnień, mostów.

Pierwszymi mieszkańcami drewnianych baraków otoczonych drutem kolczastym byli Żydzi przywiezieni z Leżajska i Sieniawy, kilkaset osób przyjechało ze zlikwidowanego obozu pracy w Wieliczce.

Warunki życia w obozie były nieludzkie. Codziennością były wyroki śmierci i bestialskie znęcanie się nad osadzonymi. Racje żywnościowe zupełnie nie wystarczały, brakowało nawet wody pitnej. Każdego dnia wcześnie rano, kolumnami pod nadzorem ukraińskich strażników, szli do pracy w przejętej przez Niemców hucie.

Komendantem rozwadowskiego obozu w był Josef Schwammberger – wyjątkowo okrutny zbrodniarz (po likwidacji obozu na Młodyniu, został komendantem przemyskiego getta w lutym 1943 r.). Był także komendantem obozu w Mielcu, odpowiedzialnym za śmierć tysięcy więźniów (wielu zabił gołymi rękami).

Młodyński obóz zlikwidowano po utworzeniu drugiego, tym razem na terenie huty. Zostali tam przeniesieni więźniowie zdolni do pracy. Pozostałych zamordowano w lesie niedaleko dzisiejszej ulicy Podleśnej.

 

Obóz pracy na terenie huty

Obóz na terenie ZP powstał późną jesienią 1942 roku. Umieszczono w nim ok. 350 osób z Rozwadowa. Przeciętnie przetrzymywano tam ok. 600 osób. Podlegał stalowowolskiej placówce Gestapo, której funkcjonariuszem był wyjątkowy zbrodniarz – Rudolf Zimermann nazywany „katem Stalowej Woli”. Miał na sumieniu śmierć wielu ludzi. Z ogromnym zapałem tropił i mordował żołnierzy Armii Krajowej. Stalowowolska placówka AK trzykrotnie podejmowała nieudane próby likwidacji Zimermanna. Dopiero w 1968 roku wschodnioniemiecki sąd skazał go na dożywocie.

W lipcu 1944 roku, gdy Sowieci zbliżali się do Stalowej Woli, obóz żydowski zlikwidowano. Więźniów (ok. 460 osób) przewieziono do podobnego miejsca w Płaszowie koło Krakowa, niewielka ich część bez kłopotów wyszła z obozu i doczekała nadejścia Armii Czerwonej.

Obóz nie stał długo pusty. W kolejnych latach więziono w nim folksdojczów z okolicznych miasteczek i wsi. Do maja 1949 przebywali tam jeńcy niemieccy zatrudnieni głównie w hucie.

 

Oprac. Aneta Garanty

 

XIII_miedzynarodowy_dzien_pamieci_o_ofiarach_holokaustu_min

aktualności

godziny pracy w dni świąteczne

Świąteczny czas pracy wszystkich oddziałów Muzeum: Siedziby Muzeum (ul. Sandomierska 1) Galeri ...

Nagroda dla kustosz Elżbiety Skromak

Z radością informujemy, że nasza koleżanka, kustosz Elżbieta Skromak, otrzymała nagrodę Staro ...

Otwieramy wystawę „Fikaj z Koziołkiem Matołkiem”

Od niedzieli 17 marca przez najbliższe trzy miesiące Galeria Karpińskiego zaprasza dzieci w wieku ...

Wernisaż wystawy Nie z tej ziemi. Maria Kozłowa 1910-1999

Zapraszamy na nową wystawę pt. „Nie z tej ziemi. Maria Kozłowa 1910-1999”. Otwarcie wystawy o ...

Kobiecość na przełomie wieków. Spotkanie z okazji Dnia Kobiet 3.03.2024

Serdecznie zapraszamy do Galerii Malarstwa Alfonsa Karpińskiego na spotkanie z okazji zbliżająceg ...

Wystawa o działalności i spuściźnie Marii Kozłowej – twórczyni i propagatorce kultury ludowe...

Wystawa czasowa „NIE Z TEJ ZIEMI. Maria Kozłowa (1910-1999)" organizowana przez Muzeum Regionalne ...

Rodzinna niedziela na wystawie „Z muzealnego skarbca"

Już w najbliższą niedzielę 18 lutego serdecznie zapraszamy do udziału w Rodzinnej niedzieli w G ...

Widocznie tak. Malarstwo Marzeny Kaspieruk

4.02-3.03.2024, Widocznie tak. Malarstwo Marzeny Kaspieruk. Miejsce ekspozycji: Galeria Malarstwa Al ...

Z muzealnego skarbca. Najcenniejsze dzieła sztuki ze zbiorów Muzeum Katolickiego Uniwersytetu Lube...

28.01-16.06.2024 Galeria Malarstwa Alfonsa Karpińskiego Stalowa Wola, ul. Rozwadowska 12 ...

Ferie w Muzeum

FERIE W MUZEUM 2024 ZAJĘCIA BĘDĄ SIĘ ODBYWAŁY W DWÓCH LOKALIZACJACH: ZAMKU LUBOMIRSKICH I GAL ...

DZIEŃ BABCI I DZIADKA

DZIEŃ BABCI I DZIADKA to wspaniała okazja do wspólnego świętowania i pysznej zabawy – dosłow ...

Wystawa z okazji 85 lat Stalowej Woli

Wieczne pióro, przedwojenne taczki, rower, obraz Rafała Malczewskiego, księga z podpisem prezyden ...

Świąteczny czas pracy muzeum

Świąteczny czas pracy Galerii Malarstwa Alfonsa Karpińskiego (ul. Rozwadowska 12) i Muzeum COP (u ...
Kontynuując przeglądanie tej strony, akceptujesz pliki cookies. Więcej na ten temat możesz dowiedzieć się w naszej Polityce prywatności.
Zaakceptuj