Kultura Żydów galicyjskich

Na tę niezwykłą wystawę składa się unikatowa kolekcja judaików, pochodząca ze zbiorów Muzeum Etnografii i Rzemiosła Artystycznego we Lwowie, licząca blisko 300 eksponatów.

Ten jeden z najlepszych żydowskich zbiorów Europy obejmuje przedmioty, datowane na okres od XVII wieku do lat 30 - tych wieku XX, wśród których znalazły się prawdziwe skarby żydowskiej sztuki świeckiej i sakralnej, zgromadzone dzięki pasji i wysiłkowi wspólnot żydowskich, działających aktywnie od początku XX wieku dla zachowania i popularyzacji swojej kultury i tradycji. Ważną rolę w tych poczynaniach odegrali prywatni kolekcjonerzy, w tym Maksymilian Goldstein, pochodzący ze znanej lwowskiej rodziny żydowskiej. Ten kolekcjoner, znawca numizmatyki, inicjator utworzenia Muzeum Żydowskiego we Lwowie, zebrał wiele ciekawych przedmiotów, będących dzisiaj obrazem jego wielostronnych zamiłowań artystycznych i folklorystycznych. Część goldsteinowskiego zbioru znajduje się również na tej wystawie obok zabytków pochodzących z przedwojennych lwowskich muzeów, z synagog oraz innych kolekcji prywatnych.

Zgromadzone judaika to przede wszystkim wyjątkowe wyroby rzemiosła artystycznego, pośród których znalazły się wyroby ze srebra, kości słoniowej, drewna, ceramiki i szkła oraz różnych metali. W zależności od przeznaczenia tworzą kilka grup tematycznych. Są wśród nich kosztowne i dekoracyjne przedmioty synagogalne, obiekty rytualne związane z żydowskimi świętami oraz z tradycyjnymi obrzędami odnoszącymi się do życia rodzinnego, a także kunsztowne wyroby jubilerskie, elementy strojów i żydowska plastyka.

Ważnym, jeśli nie najważniejszym źródłem poznania żydowskiej kultury są żydowskie święta stąd też duża część zbiorów dotyczy Szabatu, Dnia Pojednania (Jom Kippur), Święta Namiotów (Sukot), Święta Światła (Chanuka), Paschy (Pesach) czy Szawuot.

Spośród tych,największą grupę stanowią przedmioty dotyczące wiosennego święta Pesach, upamiętniającego wyjście Żydów z ziemi egipskiej. Stanowią je głównie naczynia z zastawy świątecznego stołu: oryginalne puszki na macę i na potrawy paschalne, talerze sederowe, miseczki, dzbanki, kielichy z kolorowego szkła.

Naczyniadekorowane barwną malaturą podszkliwną o motywach roślinnych i z hebrajskimi napisami, wykonano w znanych przedwojennych fabrykach fajansów w Lubyczy Królewskiej i w Potyliczu. Stamtąd pochodzą także ujmujące figurki zwierzęce (kaczka, łabędź, pies, lew, baranek). Piękne wyroby fajansowe zarówno te o charakterze użytkowym jak i dekoracyjnym zachowały się w pojedynczych egzemplarzach.

Wśródniecodziennych przedmiotów związanych z żydowskimi świętami znalazł się zbiór misternych wycinanek, którymi ozdabiano domostwa z okazji święta Szawuot, unikalny róg barani Szofar związany z ze świętem Rosz ha - Szana oraz Jom – Kippur. Święto Chanuki reprezentuje liczny zbiór oliwnych lampek chanukowych wykonanych z kamienia, gliny, fajansu, mosiądzu oraz srebra a także oryginalne zabawki dziecięce tzw. bączki chanukowe.

W części zabytków związanych z liturgią synagogalną znalazł się duży zbiór zasłon i lambrekinów na szafę ołtarzową oraz sukienki na Torę. Wiele tkanin wykonanych z kosztownych materiałów, ozdobionych misternymi haftami i aplikacjami, zaopatrzono w symbole judaizmu oraz informacje o fundatorach i intencjach ich ofiarowania. Wśród niezwykle rzadkich przedmiotów synagogalnych znalazły się miedziane naczynia ablacyjne z synagog, mizrachy, czyli tablice-wycinanki zawieszane na wschodniej ścianie synagogi oraz unikatowe pulpity modlitewne.

Bogaty zbiór stanowią elementy stroju męskiego i kobiecego. W męskim ubiorze modlitewnym zachwycają bogate w haft kołnierze i pasy do kitlów, jarmułki, ozdoby do tałesów tzw. atary. Strój kobiecy zachwyca przepychem, a reprezentują go bogate czepce, napierśniki i naczółki. Kobiece napierśniki zachwycają misternym tzw. haftem szychowym sporządzonym z cienkich blaszek złotych lub srebrnych, rozpiętych na drucianej ramce tworzących plecionki o motywach geometrycznych lub roślinnych.

Ciekawostką na wystawie będą niewątpliwie przedmioty z zakresu żydowskiej sztuki ludowej. W kolekcji znalazły się bowiem oryginalne prace Jakuba Dreisina pochodzącego z Aleksandrii koło Równego, kantora, późniejszego sofera, biegłego w piśmie kaligraficznym, który pismo hebrajskie doprowadził do mikroskopijnych rozmiarów. Za pomocą takiego pisma wypisywał pieśni, modlitwy, błogosławieństwa na kurzych i gołębich jajach, ziarnkach grochu, umieszczonych w butelkach, szklanych rurkach, lub za szkłem w odpowiednim obramowaniu.

Uzupełnieniem zasadniczej ekspozycji jest część obejmująca przedmioty związane z życiem rodzinnym Żydów, wśród których znalazło się np.: pieczywo obrzędowe, puchary i pierścień ślubny.

Piękne akwarele, rysunki, litografie obrazujące uroczystości żydowskie uroczystości rodzinne, zwyczaje oraz ważne dla Żydów miejsca i ludzi dopełniają swą wymową tę ciekawą wystawę z pogranicza sztuki i etnografii.

Kontynuując przeglądanie tej strony, akceptujesz pliki cookies. Więcej na ten temat możesz dowiedzieć się w naszej Polityce prywatności.
Zaakceptuj