Już w pierwszych miesiącach Wielkiej Wojny w rejonie dolnego Sanu rozegrał się dramat żołnierzy i cywilów. Ulanów, Rudnik, Nisko, Rozwadów i dziesiątki okolicznych miejscowości praktycznie zniknęły z powierzchni ziemi. Przez wiele lat historia ta, będąc w cieniu katastrofy wojennej z lat 1939-1945, była pomijana przez badaczy, muzealników i kolekcjonerów. Ekspozycja jest swoistym „odkurzaniem" tych nieco zapomnianych wydarzeń, o tyle istotnym, że w roku 2014 przypada setna rocznica wybuchu wojny.
Dzieje I wojny światowej będą pokazane w sposób niestandardowy. Przedstawimy przede wszystkim jej uczestników wywodzących się z regionu dolnosańskiego, ale także intensywne działania militarne prowadzone na linii rzeki San oraz ich tragiczne następstwa. Narratorami tej historii staną się: żołnierze, tzw. zwykli ludzi, dziennikarze, malarze i poeci. Zaprezentowane zostaną m.in.: dzieła sztuki (głównie twórczość Alfonsa Karpińskiego), setki unikatowych fotografii, dokumentów, korespondencja z frontu, mapy, sztuka okopowa, poezja, pieśni patriotyczne, kroniki filmowe, druki ulotne i świadectwa życia codziennego. Nie zabraknie historycznych artefaktów w postaci elementów umundurowania czy uzbrojenia legionistów, żołnierzy wojsk austriackich, niemieckich i rosyjskich.
Po raz pierwszy zaprezentujemy dorobek fotograficzny Ryszarda Poisla, nadleśniczego w Groblach (powiat niżański), który na setkach szklanych klisz uwiecznił wojenne zniszczenia i życie mieszkańców w okolicach Rudnika, Grobel, Łętowni i Jeżowego. Uzupełnieniem tego obrazu będzie bogata korespondencja mieszkańców leśniczówki z rodziną i przyjaciółmi, dotycząca ich doświadczeń wojennych.
Wśród eksponatów nie zabraknie takich unikatów jak: tarcza legionowa Ziemi Niskiej, czy oryginalny mundur legionisty rannego w szarży pod Rokitną, którego krew do tej pory zachowała się na ułańskiej kurtce.
Zaprezentujemy także stanowisko archeologiczne z fragmentami odkryć dokonanych w Zdziarach i Racławicach (powiat niżański) - na miejscu pochowku żołnierzy poległych w czasie I wojny światowej.
Szczególna rola przypadnie Alfonsowi Karpińskiemu i jego kolegom – malarzom, z którymi współpracował w Oddziale Grobów Wojennych. Karpiński, artysta urodzony w Rozwadowie, w młodości musiał zmierzyć się z wybuchem wojny. Jego misją stało się dokumentowanie zniszczeń materialnych i grobów wojennych, które z właściwą dla malarza wrażliwością umieszczał w swych szkicach, rysunkach i obrazach. Ten niewielki wycinek twórczości artysty jest mało znany - zachowało się stosunkowo niewiele prac. Ekspozycja będzie więc niepowtarzalną okazją by zaprezentować ten trudny i niewdzięczny dorobek malarski dokumentujący tragiczne żniwo I wojny.
Wystawa ukaże wojenną rzeczywistość nie tylko w kontekście lokalnym - losy mieszkańców nadsania poprowadzą nas w Karpaty, na Bałkany i w wiele innych miejsc.
Ekspozycja będzie także hołdem dla wielu bezimiennych żołnierzy, którzy stracili życie na pierwszowojennych frontach.
Zaprezentowane eksponaty pochodzą zarówno ze zbiorów muzealnych jak i prywatnych kolekcji z regionu.
Miejsce: ul. Sandomierska 1
Kurator: Aneta Garanty, współpraca: Zofia Poisel-Łysiak
